فیلیکس هنریش ونکل ؛ مخترع موتورهای دورانی

به قلم فرناز خطيبي: موتورهای وانکل یا دورانی موتورهایی بودند که نشان داد به غیر از موتورهای پیستونی موتورهای دیگر بنزین‌سوز نیز می‌توانند در خودروها استفاده شوند.

صرف‌نظر از مشکلات فراوان در طراحی و علی‌الخصوص در روغن‌کاری آن‌، این موتورها تاکنون بر روی خودروهایی چون مزدا (RX-7 و RX-8)، سیتروئن (GS) و برخي از مدل‌هاي بنز نصب شده است. اما مخترع موتورهای دورانی کسی نیست جز اقای وانکل . . . .

فلیکس ونکل در 13 آگوست 1902 در شیلراشتراس، در نواحی جنگلی سوابیا بدنیا آمد. او تنها فرزند هيدولف ونکل (Heidlauff-Wankel) ؛ رئیس جنگل‌بانی منطقه بود. پدر او در سال 1914 و در طی جنگ جهانی اول کشته شد.

ونکل از دبیرستان اونترپریما در سن 19 سالگی فارغ التحصیل شد اما شرایط بد و فقر خانواده‌اش در دوران بعد از جنگ، مانع از ادامه تحصیلش گشت.

در سال 1921 در مشاغلی مانند خرده‌فروشی، رنگرزی و فروش کتاب‌های دسته دوم مشغول بکار شد اما بعد از بحران اقتصادی آلمان در سال 1924 بیشتر وقتش را صرف تعمیر وسایل مختلف می‌کرد و از این‌رو توانست اولين فروشگاه تعمیری خودش را در هیدل‌برگ (Heidelberg) افتتاح کند.

در همین سال ایده موتور چرخشی ذهن فیلیکس را به خود مشغول کرد. اولین تلاش او برای ساخت این موتور به سال 1926 برمی‌گردد که او سعی در معرفی و شناساندن آن به جامعه مخترعان آلمان کرد.

در سال 1927 او طرح‌هایی از موتوری بدون پیستون یا همان موتورهای دورانی را ارائه داد و توانست پس از تلاش‌های بسیار برای گرفتن حق اختراع، در سال 1929 حق مالکیت دستگاه صنعتی‌اش را به مدت 6 دهه از آن خود کند. در سال 1933 برای ثبت این اختراع اقدام کرد و در نهایت در سال 1936 توانست امتیاز این موتور را نیز بدست آورد.

فیلیکس همانند بسیاری از شهروندان طبقه متوسط آلمان، سال‌های میانی دو جنگ‌جهانی که زندگی‌شان به خاطر تورم‌های پیاپی اقتصاد آلمان نابود شده بود، جذب اندیشه‌های سیاسی و فلسفی متفکران جامع‌شناس آلمانی شد. وي همچون بسیاری از جوانان آلمانی، عضوی از شاخه جوانان حزب هیتلر (Hitler Youth) شده بود و کمی بعد نیز به حزب NSDAP پیوست.

البته او در سال 1932 از عضویت در این حزب انصراف داد. یک سال بعد که حزب نازی به قدرت رسید، این انصراف برای او دردسرهای زیادی را به همراه داشت. ونکل متهم به فساد مالی و رشوه‌گیری از سوی رئیس حزب استانی شد و بلافاصله به مدت شش ماه زندانی گشت؛ تا زمانیکه یکی از صنعت‌گران آلمانی (به نام Wilhelm Keppler) واسطه آزادی وی شد.

فيليكس در سال 1936 به ناحیه لیندائوبودنسا تبعید گردید. از همان سال فیلیکس، دوباره کار خود را بر روی موتورهای دورانی آغاز کرد. در طی این زمان مدل‌های متنوعی از نمونه‌های DKM و همچنین پمپ های دورانی و کمپرسور را ساخت.

در سال 1954 پس از حمله ارتش متفقین (نيروهاي فرانسوي) به شهر، گارگاه و آزمایشگاه محل تحقیقاتش کاملا تخریب شد و به مدت یکسال نیز به جرم همکاری با نازی‌ها به زندان افتاد. طی اشغال خاک آلمان توسط نیروهای متفقین، فیلیکس توانست مخفیانه کتابی را در موضوع ساختار موتورهای دورانی بنویسد.

در سال 1951 ونکل مرکز تحقیقاتش را دوباره به راه انداخت. اولین نمونه واقعی موتورهای دورانی را نیز در فوریه سال 1957 معرفی کرد. در ماه می، نمونه صنعتی آن که قادر به 2ساعت کار و تولید 21 اسب‌بخار قدرت بود به تولید رسید. اما نمونه اصلی آن برای فروش، در جولای سال 1958 آماده شد.

تا قبل از دوره زمانی فیلیکس ونکل، بسیاری از مخترعان طرحی برای موتورهای دورانی ارائه کرده بودند اما هیچکدام از آن‌ها در دراز مدت، سماجت‌های فیلیکس جوان را نداشتند. البته همین تلاش و پیگیری نيز به نقطه قوت او تبدیل شد.

درسال 1957 فیلیکس شرکت ونکل GMBH را با مشارکت آقای هتزنلاب تاسیس نمود. در سال 69 به فیلیکس، دکترای افتخاری و مدال طلا از طرف جامعه مهندسان آلمان (Verein Deutscher Ingenieure) اعطا شد.

در اگوست 1971 شرکت ونکل به ازای 26 میلیون دلار فروخته شد. پس از این فروش وی مرکز تحقیقاتی جدید خود را تاسیس کرد و در سال 1986 نیز در ازای 100 میلیون فرانک به Daimler-Benz ، مرکز تحقیقاتیش را فروخت.

جالب است، فیلیکس ونکل به رغم آنکه همه عمرش را صرف کار بر روی اتوموبیل‌ها کرد، هیچ‌گاه گواهینامه رانندگی نگرفت و رانندگی هم نکرد. وی سرانجام پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری، در سال 1988 درگذشت.

* تمامی حقوق مادی و معنوی نوشته فوق، فقط و فقط معطوف به نویسنده و صاحب اثر آن « خانم فرناز خطیبی » است.