پایان عمر کمونیستی‌ترین خودروساز جهان

زیل (ZiL) مخفف عبارت روسی Zavod imeni Likhachova به معنای «کارخانه‌ای به نام لیخاچوف» و عنوان یک کمپانی ساخت اتومبیل، تراک، وسایل نقلیه نظامی و تجهیزات سنگین در مسکوی روسیه است. تراک‌های این کمپانی به تعداد زیاد در فیلم‌های مرتبط با «جنگ سرد»، و همین‌طور در کشورهای در حال توسعه دنیا دیده می‌شوند. امّا در مورد خودروهای «زیل» شرایط به این گونه نیست؛ شاید به این دلیل که این خودروها برای افراد عادی ساخته نشده‌اند.

این کمپانی ابتدا کار خود را در سال ۱۹۱۶ با عنوان AMO آغاز کرد و به تولید تراک‌ تحت لیسانس فیات می‌پرداخت. AMO پس از به قدرت رسیدن استالین، به Zavod Imeni Stalin یا ZiS تغییر نام داد. امّا پس از مرگ استالین، نیکیتا خروشچف تمام تلاشش را انجام داد تا نامی از وی بر جای نماند و در همین راستا، عنوان جدید ZiL انتخاب گردید. شمار تراک‌های تولید شده در زیل بسیار زیاد بودند و در همین حال، مدل زیل 131 احتمالاً بهترین آنها بود. امّا خودروهای لوکس نیز در میان محصولات زیل جایگاه مهمی داشتند و برای سالیان متمادی مسیر تولید را در پیش گرفتند.

در ادامه به برخی از بهترین نمونه‌های آنها اشاره می‌کنیم.

ZiS-101، سال ۱۹۳۵ این خودرو که از «غرب» الهام گرفته شده بود، از یک پیشرانه هشت سیلندر تخت استفاده می‌کرد و به فرم‌های کوپه، کابریولت و آمبولانس دگردیسی داشت. 101 با ظرفیت ۷ سرنشین و قدرت ۹۰ اسب‌بخار گزینه رسمی استالین در طول سال‌های جنگ جهانی بود.

ZiL-111، سال ۱۹۵۸ اینکه این خودرو ظاهری شبیه یک پاکارد دارد، چندان مهم نیست؛ آن هم وقتی که بدانیم که شوروی‌ها بعداً‌ با ارتقای آن در سال ۱۹۶۲ سعی داشتند که حال و هوای یک کادیلاک فلیت‌وود را ایجاد کنند (این مدل 111G نامیده شد). این خودرو با پیشرانه روسی ۶ لیتری V8 که ۲۰۰ اسب‌بخار قدرت داشت و آن را با استفاده از یک گیربکس اتوماتیک ۲ سرعته به چرخ‌های عقب انتقال می‌داد، از رانندگی و سواری بسیار نرمی در جاده‌های روسیه برخوردار بود. فیدل کاسترو یک نسخه کانورتیبل از 111 را داشت؛ چرا که کوبا یک سرزمین آفتابی بود.

ZiL-114، سال ۱۹۶۴ شوروی‌ها در این سال یک بار دیگر به سراغ رکورد گینس در زمینه سنگین‌ترین و عریض‌ترین خودروی تولیدی رفتند. مدل 114 دارای یک پیشرانه ۷ لیتری V8، یک گیربکس ۳ سرعته اتوماتیک، سیستم فرمان کمکی، پنجره‌های اتوماتیک و قفل مرکزی بود و در کنار آنها، چهره یک کرایسلر ایمپریال و ترمزهای دیسکی در چهار چرخ برای اولین بار در یک خودروی روسی به کار رفت. طبق معمول، مقامات محلی می‌توانستند از نسخه‌های سدان با فاصله محوری کوتاه (ZiL-117)، آمبولانس، یک کانورتیبل ۴ در و یک خودروی ویژه رژه نظامی با ارتفاع سقف بالاتر بهره‌مند شوند.

مدل ZIL-115 در سال ۱۹۷۲، در واقع همان 114 بود که از یک موتور بزرگتر 7.7 لیتری V8 استفاده می‌کرد.

ZiL-4104، سال ۱۹۷۸ 4104 با وزن ۳۴۰۰ کیلوگرم از همان پیشرانه 7.7 لیتری V8 با قدرت ۳۱۵ اسب‌بخار و حداکثر گشتاور ۶۰۷ نیوتن‌متر بهره می‌بُرد. تنها ۱۰۶ دستگاه از این خودرو در طول ۵ سال ساخته شد و با توجه به میزان فولاد و چوب درختانی که برای تولید آنها هزینه شده، می‌توان انتظار داشت که این خودروها هنوز هم در دنیای بیرون به حیات خود ادامه داده باشند. علاوه بر این، زیل تعداد محدودی نسخه استیشن‌واگن نیز از این مدل تولید کرده که احتمالاً وزن بسیار سنگین‌تری نیز خواهند داشت.

ZiL-41047، سال 1985 مدل جایگزین 4104، تنها با ارتقای طراحی همراه بوده و حیات خود را به صورت تولید محدود تا سال ۲۰۰۲ میلادی ادامه داده است. ضمن اینکه دولت روسیه تا به امروز از این «ماشین‌های سیاه‌رنگ» استفاده کرده است. پس از مدل سال ۲۰۰۲، زیل پایان عملیات تولید خودرو در این کمپانی را اعلام کرد و تمرکز اصلی خود را بر روی ساخت تراک قرار داد. البته تولید همین تراک‌ها نیز در ۲۱ دسامبر سال ۲۰۱۶ به انتهای خود رسید.

به گفته زیل، تیم خودروی کلاسیک و لیموزین‌های ریاست‌جمهور همچنان بر روی ارائه یک شاهکار در آینده تمرکز خواهد کرد. امّا در همین حال، پس از فروش یک نسخه نسبتاً خام 4112R در سال ۲۰۱۲، هیچ‌ نشانه‌ای از در جریان بودن این پروژه دیده نمی‌شود. علاوه بر این، بیشتر مناطق صنعتی زیر نظر زیل به سرعت در حال تبدیل‌شدن به مناطق مسکونی است.