روش‌های عجیب و غریب شیفت دنده در گیربکس‌های اتوماتیک

برای چندین دهه، دسته دنده‌ خودروها تنها از چند الگوی خاص پیروی می‌کرده‌اند. بسته به دستی یا اتوماتیک بودن گیربکس‌ها، شیفترها بر روی یک صفحه یا یک پایه قرار می‌گرفتند. گیربکس‌های دستی دارای یک الگوی H بوده و اتوماتیک‌ها نیز دنده‌های خود را به صورت خطی یا «دروازه‌ای» داشته‌اند که در هر صورت، تقریباً همیشه این ترتیب برای آنها رعایت می‌شده است: پارک، عقب، خلاص، حرکت و سنگین. البته ممکن است در مدل‌های مختلف، با برخی جزئیات متفاوت همراه بوده باشند، امّا این فرم کلی آنها در گذشته است.

در حال حاضر با پیشرفت طراحی پیشرانه‌های جدید و استفاده گسترده از سیستم‌های الکترونیکی، طراحان از آزادیِ عمل بیشتری برای تعیین نحوه شیفت دنده‌ها برخوردار شده است. گیربکس‌های دستی با وجود برخی تغییرات در نسبت دنده‌ها، کمابیش به همان حالت قبلی باقی مانده‌اند، امّا فرم‌های زیادی برای شیفت دنده‌های اتوماتیک ارائه شده است. در ادامه نگاهی داریم به برخی از عجیب‌ترین روش‌هایی که این روزها برای شیفت دنده در خودروها به کار می‌روند.

شیفت با دکمه فشاری ابتدا با الگویی شروع می‌کنیم که چندان «انقلابی» نیست. در واقع، دکمه‌های فشاری از سال‌های دهه ۱۹۵۰ میلادی نیز در صنعت خودرو دیده شده‌اند؛ جایی که کرایسلر در آن سال‌ها دکمه‌هایی را به داشبورد برخی مدل‌های خود اضافه کرد. حتی کمپانی «اِدسل» نیز تلاش کرد تا این دکمه‌ها را بر روی غربیلک فرمان‌های خود قرار دهد.

با اینکه این دکمه در اوایل جایی در طراحی اتومبیل‌ها پیدا نکردند، ولی اکنون بازگشتی دوباره داشته‌اند. برخی خودروهای مدرن آستون‌مارتین و همین‌طور نسل دوم لینکلن MKZ نقطه‌های شروع دوباره‌ای برای این سبک طراحی شیفت دنده بوده‌اند. این دکمه‌ها همچنین در کانتیننتال جدید نیز دیده می‌شوند و برندهایی مانند آکورا، آلفا رومئو، فراری، جمس و هوندا، همگی دارای مدل‌های کنونی یا آینده‌ای هستند که از برخی دکمه‌ها برای کار با سیستم انتقال قدرت بهره می‌برند.

شیفتر قُپه‌ای شیفتر قپه‌ای چیزی است که در واقع، از نسل دوم تویوتا پریوس رایج شده و در نسل کنونی نیز ادامه یافته است. این شیفتر، اساساً یک نسخه مینیاتوری و مدرن از شیفترهای دروازه‌ای کلاسیک است.

به لطف الکترونیک مدرن، دسته‌های بزرگ و اهرم‌های بلند می‌توانند جای خود را به دستگیره‌های کوچک بدهند؛ دستگیره‌هایی که تنها به میزان یک اینچ در جهات جلو، عقب، چپ و راست به صورت کشویی حرکت می‌کنند. یکی از مدل‌های قابل‌توجه دیگر که این سیستم استفاده می‌کند، نیسان لیف نام دارد که با ظاهری شبیه به یک موس رایانه، ازشرایط نرمال‌تری نسبت به شیفتر دنده پریوس برخوردار است.

شیفتر تک‌پایا شیفتر‌های «تک‌پایا» یا شیفترهایی که عملکردشان در یک راستا طراحی شده، به‌ویژه طراحی سبک «جو استیک» که در سری 5 ب‌ام‌و دیده می‌شود، یکی دیگر از ابزارهای مدرن انتخاب دنده در خودروهای امروزی هستد. ب‌ام‌و در حال حاضر، تقریباً در تمام مدل‌هایش از این الگو استفاده می‌کند و جنرال‌موتورز نیز به‌کارگیری یک طراحی مشابه را در مدل‌هایی مانند بیوک لاکراس و شورولت بولت EV آغاز کرده است.

امّا آئودی از یک نسخه بسیار مرسوم‌تر از این نوع شیفتر بهره می‌برد و برخی محصولات کرایسلر نیز برای مدت کوتاهی به سراغ این نوع طراحی رفته‌اند. شیفترهای تک‌پایا حسّ آشنای یک دسته دنده معمولی را منتقل می‌کنند و در عین حال، نمایشی مدرن از تکنولوژی الکترونیک هستند. با این وجود، یکی از مشکل‌های این سیستم در عدم‌تشخیص مناسب دنده از روی موقعیت آن است و بسیاری از رانندگان نمی‌توانند به‌درستی خودرو را در وضعیت «پارک» قرار دهند. این موضوع آن‌قدر در وسایل نقلیه کرایسلر تکرار شده که این کمپانی مجبور شد در نهایت یک فراخوان برای این منظور ارائه کند.

شیفترهای چرخشی شیفترهای چرخشی که شاید «شیفترهای شماره‌گیر» نام مناسب‌تری برای آنها باشد، از زمان معرفی XF سدان توسط جگوار در صنعت اتومبیل رایج شدند. امّا در حالی که این شیفتر در صفحه برآمده از کنسول میانی جگوار قرار گرفته بود، دیگر خودروسازان از نسخه‌های ساده‌تر برای این منظور استفاده کردند.

فورد اخیراً یک دکمه چرخشی شیفت دنده به مدل جدید فورد فیوژن اضافه کرده و کرایسلر نیز آن را در برخی از محصولاتش امتحان کرده است. البته این امکان نیز وجود دارد که این نوع شیفترها نیز با مشکلاتی مشابه طراحی «تک‌پایا» مواجه شوند؛ چرا که برخی مدل‌های کرایسلر به همراه بعضی محصولات جگوار و لندروو در حال حاضر به خاطر لغزش‌های احتمالی شیفترهایشان، تحت‌ بررسی هستند.

شیفترهای اهرمی شیفتر اهرمی مرسدس‌بنز شباهت زیادی به دسته دنده‌های کنار فرمان دارد، امّا در عین در برخی عناصر کلیدی متفاوت است. از لحاظ ابعادی، طراحی مرسدس کوچکتر از دسته‌های قدیمی است و چندان با دسته‌های کنترل راهنما یا برف‌پاک‌کن فاصله ندارد. همچنین در هنگام استفاده از این شیفتر، به جای آن که به یک موقعیت جدید منتقل شود، در یک جا ثابت باقی می‌ماند و خبری از الگوی P-R-N-D-L نیز در آن نیست. همان‌طور که در تصویر می‌بینید، دنده عقب در بالا، دنده حرکت در پایین و دنده پارک یا خلاص در انتها قرار گرفته‌اند. این طراحی که بسیار شبیه به شیفترهای تک‌پایا به نظر می‌رسد، از زمان ب‌ام‌و سری 7 مدل ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۸ تاکنون، این نوع تنظیمات شیفت دنده در هیچ خودروساز دیگری مشاهده نشده است.

یک شیفتر با طراحی منحصر به فرد پیدا کردن کلمه‌ای که بتوان برای توصیف شیفتر دنده مورد استفاده در ب‌ام‌و i3 به کار برد، اندکی مشکل است. این شیفتر با یک زاویه بر روی ستون فرمان قرار گرفته و در عین حال، مانند یک دکمه چرخشی می‌تواند به جلو و عقب بچرخد، البته با جهت‌گیری متفاوت. این الگو که تاکنون در هیچ مدل دیگری در صنعت اتومبیل دیده نشده، با طبیعت آینده‌نگرانه به کار رفته در طراحی کابین i3 مطابقت می‌کند. شاید تنها راه دسته‌بندی این نوع شیفتر، خطاب‌کردن آن با نام «شیفتر i3» است.