خودروهای الکتریکی تسلا آنقدر هم که تصور می کنید سبز نیستند

جمعه ساعت ۸ صبح بود که ایلان ماسک از تسلا Model 3 پرده برداشت؛ ارزان قیمت ترین خودروی این شرکت که همین امروز صبح گزارش شد حدود ۲۸۰ هزار سفارش برایش به ثبت رسیده است.

فرض کنیم قادر به خرید Model 3 هستید. در چنین حالتی، احتمالا تصور خواهید کرد که با سفارش دادناین خودرو به محیط زیست کمکی کرده اید. به هر حال نگران تغییرات آب و هوایی هستید و می خواهید خودرویی سوار شوید که بنزین نسوزاند و دست کم سهمی اندک در بدتر نشدنشرایط زیست محیطی داشته باشید.

اما سوال اصلی اینجاست: خودروهای تسلا تا چه حد سبز هستند؟ یک شرکت سرمایه گذاری و تحقیقاتی به نام «Devonshire Research Group» که اتفاقا در ارزشگذاری برندهای تکنولوژیک هم دستی دارد، تحقیقات جامعی انجام داده و اکنون بیان می کند در خصوص میزان پاک بودن خودروهای تسلاتا حدی اغراق شده است.

البته موسسهDevonshire به هیچ عنوان نمی گوید تسلا، کاری که «فولکس‌واگن» با مشتریانش کرد را تکرار می کند یا این خودروها از اگزوز مخفیشان، گازهای گلخانه ای بیرون می دهند. بحثی که موسسه مذکور به میان می آورد، این است که اتومبیل های تسلا (و در مجموع همه خودروهای الکتریک) بر خلاف تصور اولیه عموم، دارای آلودگی هایی هستند و به شکلی، کربن منتشر می کنند. صرفا به این دلیل که تسلا در اتومبیل هایش قطعه ای به نام اگزوز ندارد، به این معنی نیست که خودروهای این سازنده کاملا پاک هستند.

بیایید با حقایق بسیار پایه ای شروع کنیم. اگرچه شما به شکل مستقیم، از سوخت فسیلی و بنزین در تسلای زیبای خود استفاده نمی کنید اما احتمال اینکه انرژی مورد نیاز خودروی شما که در واقع همان الکتریسیته است، توسط سوزاندن کربن تولید شده باشد، بالاست. در حقیقت این به منابع محلی شما بستگی دارد که برق را چگونه تولید می کنند.

خانم «ویرجینیا مک کانل» (Virginia McConnell)، یک اقتصاد دان و فعال محیط زیست که در موسسه تحقیقاتی «Resources for the Future» مشغول به کار است، می گوید: «اگر در منطقه شما برق توسط نیروگاه هایی تولید می شود که از روش های زیان بار برای طبیعت بهره می گیرند، از لحاظ تولید گازهای گلخانه ای، استفاده از یک خودروی الکتریکی تفاوت چندانی با بنزین زدن در خودروی کنونی تان ندارد.» این در حالیست که اگر شبکه محلی تولید برق، از راهکارهای پاک تر، نظیر پنل های خورشیدی یا توربین های بادی بهره گیرد، استفاده از یک خودروی الکتریکی کاملا منطقی و پاک به شمار می رود.

مسئله ای دیگر را نیز باید در مورد خودروهای بنزینی در نظر گرفت. جدا از بکار گرفته شدن این سوخت در خودروی شما و تولید گازهای مضر برای طبیعت، فرایند تولید بنزین هم برای محیط زیست زیان بار است. پلایش، پردازش نهایی و حتی حمل و نقل بنزین به جایگاه های سوخت رسانی، همه جز مواردی هستند که می توان آنها را به زیان های استفاده از یک خودروی بنزینی برای محیط زیست افزود.

به گفته وزارت انرژی ایالات متحده، انرژی مورد نیاز برای تولید هر گالن بنزین، معادل انرژی مورد نیاز یک خودروی تسلا برای طی کردن مسافت ۲۰ مایل (۳۲ کیلومتر) است. یکی از سخنگویان تسلا می گوید که اگر سر خود را کمی با محاسبه گرم کنید، می توانید به این نتیجه برسید که به شکل تقریبی، یک خودروی Model S با طی کردن مسافتی معادل یک مایل، تا چهار برابر کمتر از یک اتومبیل بنزینیCO2 یا کربن دی اکسید تولید می کند.

فراتر از تولید گازهای گلخانه ای

می توان این حساب و کتاب را کمی پیچیده تر کرد و فاکتورهایی دیگر را نیز از نظر گذراند. برای مثال، خودروهای الکتریکی باید سبک تر باشند. به همین علت، از فلزهای کمیاب تری هم در آنها استفاده شده است. از سوی دیگر لیتیوم به کار رفته در باتری ها به شدت سبک و رسانا است. به همین شکل و با استفاده از همین باتری هاست که تسلا می تواند اتومبیل هایی سبک بسازد که چند صد مایل قادر به حرکت هستند. از سوی دیگر در خودروهای تسلا از فلزهای کمیاب دیگری هم استفاده می شود که بیشتر در قطعات اتوماتیک، نظیر آینه و دستگیره ها به کار رفته اند.

این فلزهایکم یاب، از سوی معادنی به دست می آیند که فعالیت شان به شدتبرای محیط زیست مخرب است. باز هم باید گفت که این مسئله صرفا به تسلا مربوط نمی شود و همه سازندگان خودروهای الکتریکی مجبور به استفاده از چینن فلزاتیدر خودروهایشان هستند. شاید باورش برای تان دشوار باشد امابرای ساخته شدن پنل های خورشیدی هم نیاز به فلزات کم یابی هست که برای یافتن آنها، معادنی دست به کار هستند که به محیط زیست زیان می رسانند. (به نقل از کتاب The Elements of Power، نوشته دیوید آبراهام)

فلزات کمیاب در مقادیر بسیار اندک و مکان های نامناسب وجود دارند. در نتیجهبرای یافتن آنها، بخش های بسیاری از خاک زمین جا به جا می شود. آقای آبراهام در کتاب خود می نویسد که در استانجیانگشی در کشور چین، معدنیوجود دارد (تصویر فوق) که در آن کارگران حفره های ۲.۵ متری در زمین ایجاد می کنند و سپس آن را با آمونیوم سولفات (نوعی نمکمعدنی برایمصارف صنعتی)پر کرده تا خاک رس را از مواد جدا کنند. سپس آنچه یافته اند را با کیسه ها جا به جا کرده و سپس با اسید آنها را شستشو می دهند. آنچه باقی می ماند، راهی کوره می شود و سپس به تلفن های هوشمند و تسلاهای ما راه می یابد.

در این معدن،صرفا ۰.۲ درصد از آنچه برداشت می شود را همان فلزات کمیاب تشکیل می دهند در حالی که آن ۹۹.۸ درصد باقی مانده که البته اکنون به اسیدهای سمی هم آغشته شده، به طبیعت بازمیگردد. این زیانی است که تا حدی مجبوریم به طبیعت برسانیم، دقیقا مانند حفر زمین برای رسیدن به نفت.

که در فوق، زیان اصلی که از حفاری در معدن جیانگشیبه طبیعت وارد می شد بیان گشت، در حالی که باید توجه داشت که در هنگام انجام شدن هر یک از مراحل حفاری که اینجا ذکر نشده اند نیز زیان هایی به محیط زیست وارد می شود.در معدنجیانگشی، کارگران به سراغ زمین هایی می روند و آنها را حفاری می کنند که بیشتر از شن هستند، در حالی که در بیشتر معادن چنین نیست و جنس زمین سخت تر، از نیاز به ملزومات بیشتر برای حفاریحکایت می کند.

همه اینها را که کنار بگذاریم، بر اساس تحقیقات «Union of Concerned Scientists» (اتحادیه دانشمندان نگران)، تولید شدن یک خودروی الکتریکی بیشتر از تولید یک خودروی معمولی باعث انتشار کربن می گردد.

دیوید آبراهام، نویسنده کتاب «The Elements of Power» در همین رابطه می گوید: «در حال انتقال آلودگی هستیم و در همین فرایند، امید داریم که تاثیرات مخرب زیست محیطی کمتری به زمین وارد کنیم.» وی به طور کلی عقیده دارد که اگر در مجموع تمام فاکتورها را کنار هم قرار دهیم، باز هم خودروهای الکتریکی هستند که زیان کمتری به محیط زیست می زنند. در این میان اتحادیه دانشمندان نیز با این گفتهوافق است؛ این اتحادیهمی گوید حتی اگر گازهایی که در هنگام تولید باتری این خودروها منتشر می شود را محاسبه کنیم و آن را در برابر خودروهای معمولی قرار دهیم، اگر به طور کلی به چرخه چند ساله زندگی این دو نوع خودرو نگاه کنیم، اتومبیل های الکتریکی تقریبا نصف خودروهای بنزینی کربن تولید می کنند.

در این میان مشتریان و سرمایه گذاران باید مطلع شده و درک کنند که این خودروهای سبز، چگونه تولید می شوند.خانم «مک کانل» می گوید: «ردپای انتشار گازهای گلخانه ای توسط خودروهای الکتریکی به راحتی قابل مشاهده است، مخصوصا در هنگام ساخته شدن شان.»

زندگی پس از مرگ

فرض کنیم تسلا مدل ۳ خود را دریافت کرده اید و پانزده سالی هم از این ماجرا گذشته و دیگر زمانش رسیده تا این خودرو را کنار بگذارید. آیا اطلاعی دارید چه قرار است بر سر باتری آن بیاید؟ تنها خبر خوب این است که قرار نیست سر از محل دفن زباله ها در آورد.

یکی از محققین موسسه «Abt Associates»، خانم شانیکا آماراکون (Shanika Amarakoon)، می گوید: «چنین نیست که باتری های لیتیومی به کار رفته در خودروهای الکتریکی در محل دفن زباله رها شوند. در عوض، با فناوری های پیچیده، برخی متریال آنها ترمیم می شود.»

باتری تسلا Model S بزرگ است و ۵۴۴ کیلوگرم وزن دارد. چنین وزنی بسیار بیشتر از باتری هایی است که در سایر گجت ها نظیر لپ تاپ یا تلفن هوشمند شما به کار می رود. در نتیجه یافتن راهکاری برای بازیافت صحیح آن، امری پیچیده و زمانگیر است. از طرفی، تنها چند شرکت محدود اکنون در کار بازیافت باتری های لیتیومی تخصصدارند.

آقای آبراهام می گوید: «چالشی که برای ترمیم و بازیافت این مواد کمیاب وجود دارد، بسیار بزرگ و دشوار است. محصولاتی که اکنون تولید می شوند دارای مقدار بسیار اندکی از این فلزات کمیاب هستند و بازیافت آنها صرفه مالی ندارد.»

نداشتن صرفه مالی، رابطه مستقیمی با تعداد کم خودروهای الکتریکی دارد اما در سال های آتی و زمانی که چنین خودروهایی تبدیل به یک نُرم شده و میلیون ها عدد از آنها در جاده ها تردد کند، این مشکل حل خواهد شد. در واقع هرچقدر باتری های بیشتری در موارد مصرفی مردم قرار گیرند، از خودرو تا تلفن هوشمند، یافتن راهی بهینه تر برای بازیافت و بیرون کشیدن فلزات کمیاب از آنها برای شرکت ها جذاب تر می شود.

به نقل از سخنگوی تسلا، این شرکت اکنون تمام باتری هایی که به دستش می رسد را بازیافت می کند و برنامه دارد تا این طرح را گسترش دهد. بازار باتری ها به شدت در حال رشد است و یکی از علل آن را نیز می توان ساخته شدن کارخانه گیگافکتوری خود تسلا دانست. به لطف همین توجه های ویژه به صنعت باتری سازی، چرخه بازیافت نیز به شکل گسترده ای پر رونق تر خواهد شد.

تا اینجای کار متوجه شدیم که یک خودروی الکتریکی هم به سهم خود، گازهای گلخانه ای منتشر می کند اما این میزان در خودروهای بنزینی، بیشتر است. اتومبیل های مرسوم اگرچه دارای باتری های بزرگ نیستند اما به هر حال در سایر بخش های آنها، از همان فلزات کمیاب بهره گرفته شده.

باید خودروهای الکتریکی را با نمونه های معمول مقایسه کرد؛ نمونه هایی که دارای بیشتر مشکلات خودروهای الکتریکی هستند و از طرفی، بنزین بلعیده و انتشار کربن و آلودگی بیشتر هوا را با خود به دنبال دارند.

آقای آبراهام چنین اعتقادی دارد: «باید سرمایه گذاری بیشتری در درک کردن تاثیر محصولاتی که می سازیم، داشته باشیم.» البته چنین گفته ای به معنای آن نیست که باید ساخت این محصولات را متوقف کنیم، یا به عنوان مصرف کننده، آنها را نخریم.خانممک کانل می گوید: «هدف، اکنون بیشتر این است تا مردم به خرید خودروهای الکتریکی ترغیب شوند. وقتی این اتفاق افتاد، می توان تکنولوژی های مرتبط را هم به پیش راند. تا وقتی که بازار به محصولی به شدت علاقمند نشود، چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.»

تسلاModel 3، خودرویی که به علت قیمت ارزان و ویژگی های تحسین بر انگیز، آرزوی خریدش را دارید، چندان بی عیب و کاملنیست. اما می تواند جامعه و اقتصاد مرتبط با این حوزه را به سمت و سوی صحیحی هدایت کند.