ایمنی خودروها در ایران و جهان

در طول یک سال گذشته، به خصوص ماه های اخیر مساله نصب سیستم ضدقفل ترمز A B S در خودروهای ساخت داخل مورد توجه مسوولین اداره راهنمایی و رانندگی ناجا قرار گرفته است.

سابقه امر به زمان تصدی سردار رویانیان (رییس وقت پلیس راهور) در خصوص تعویض کمربند ایمنی یک مدل از خودرو و الزام نصب سیستم ترمز ABS در کلیه خودروهای تولیدی برمی گردد که نهایتا بر اساس مصوبه هیات محترم دولت در سال گذشته مقرر شده بود که خودرو سازان طی یک جدول زمانی اقدام به نصب این سیستم نمایند، اما عدم تعهد آنها جهت این اقدام سبب گردید که اداره راهنمایی و رانندگی در ماه گذشته بیش از ده روز از شماره گذاری برخی خودروهای فاقد این سیستم ممانعت به عمل آورد، از طرفی خودروسازان و دبیران فعلی و قبلی انجمن خودرو سازان از این اقدام پلیس راهور به شدت انتقاد کردند و اعلام نمودند که اولا این مورد خارج از وظیفه پلیس است، ثانیا نصب این سیستم در هیچ کجای دنیا اجباری نیست، ثالثا مبلغ قابل توجهی ارز با اجباری شدن نصب سیستم ABS بر روی کلیه خودروها از کشور خارج می شود و مهم تر از همه از آنجا که مهم ترین عامل تصادفات شخص راننده است و عامل خودرو سهم ناچیزی از مرگ و میر ناشی از سوانح خودرویی را بر عهده دارد، لذا پلیس به جای اصرار بر نصب سیستمی که هیچ کجای دنیا اجباری نیست و هزینه گزافی بر دوش مردم می گذارد، بیشتر به فکر ارتقای سطح آموزش رانندگان باشد که بیشترین سهم را در تصادفات دارند.
حال سوال اینجا است که اظهارات کدام گروه صحیح می باشد؟ آیا نصب سیستم ABS لازم و ضروری است، یا برعکس تاثیر چندانی در کاهش سوانح خودرویی ندارد؟ قبل از پاسخ صریح به این سوالات باید به تعریف جامعی از سیستم های ایمنی در خودرو بپردازیم.
در دهمین سال قرن بیست و یکم میلادی خودروسازانی در دور رقابت خواهند ماند که مدل های جدید محصولاتشان به نسبت مدل های سال قبل از 4 ویژگی ذیل برخوردار باشند: مدل جدید نسبت به مدل قبلی از کیفیت بهتر و قیمت پایین تری برخوردار بوده، تجهیزات ایمنی (فعال و نیمه فعال) آن بیشتر و میزان مصرف سوختش کمتر باشد، در این میان مبحث ایمنی از ویژگی بسیار متمایزی برخوردار است؛ چراکه ضمن پیشگیری از تصادفات از شدت سوانح هنگام تصادفات اجتناب ناپذیر، به طرز معجزه آسایی می کاهد. در همین راستا و برای دستیابی به اصول و استانداردهای ایمنی علاوه بر بخش های تست و ارزیابی در داخل صنایع خودرو سازی موسسات ایمنی مستقلی در جهان به وجود آمدند که مهم ترین و معروف ترین آنها دو موسسه به نام های Euroncap (پورور انکپ) در اروپا و دیگری NHTSA (سازمان ملی ایمنی ترافیک بزرگراهی) در آمریکا می باشند. مهم ترین عملیاتی که در این موسسات صورت می گیرد، انجام تست تصادف می باشد که تعیین کننده کیفیت یک خودرو و فاکتورهای ایمنی آن از جمله قدرت جذب ضربه توسط شاسی، بدنه، ایربگ، کمربند و همچنین عدم وجود نواحی خطرساز برای سرنشینان در داخل اتومبیل می باشد. تست تصادف خودروها به طور کاملا علمی و استاندارد در سال 1980 آغاز و از آن به بعد به صنعتی مهم در کشورهای خودروساز جهان تبدیل شده است. در تست خودرو پنج شاخص وجود دارد که به پنج ستاره معروف هستند؛ هر کدام از این ستاره ها و علامت ها معنی خاصی دارد و اکثر مردم آمریکا و اروپا به استناد تعداد همین ستاره ها تصمیم به خرید می گیرند. در این آزمایش به بهترین ها پنج ستاره داده می شود و هر چه ایمنی کمتر شود تعداد ستاره ها نیز کمتر می شود و البته دولت ها نیز استانداردهایی وضع نمودند که رعایت آنها اجباری است. برای مثال خودروهایی که قرار است در اتحادیه اروپا به فروش برسند، باید حداقل 3 ستاره از 5 ستاره ایمنی را دریافت کرده باشند .به عنوان مثال خودرو ال 90 (تندر) که در اروپا به عنوان یک خودرو ارزان قیمت طراحی شده است، از موسسه یوروانکپ اروپا 3 ستاره ایمنی دریافت نموده است.
آری، ایمنی یکی از اولویت های مهم در خرید خودرو است و در طول 3 دهه اخیر پیشرفت های چشمگیری داشته است، به طوری که دولت های اروپایی ایمنی را در صدر استانداردهای اجباری تولید خودرو قرار داده اند، اما دستیابی به اصول کلیدی ایمنی خودرو کاری نیست که به سادگی بتوان از پس آن برآمد، سیستم های ایمنی و حفاظتی در خودرو ها به 2دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: سیستم ایمنی فعال و غیرفعال. سیستم های ایمنی فعال از بروز سوانح و تصادفات جلوگیری کرده و امنیت خودرو در جاده ها را تامین می کنند. به طور مثال سیستم ایمنی ترمز در خودروها به عنوان یکی از مهم ترین سیستم های ایمنی فعال معرفی می شود، سیستم های ایمنی غیرفعال که به سیستم های نگهدارنده نیز معروف می باشند، از مرگ و به وجود آمدن آسیب دیدگی های شدید به راننده و دیگر سرنشینان خودرو در هنگام بروز تصادفات جلوگیری می کنند. این سیستم ها خطر آسیب دیدگی را کاهش داده و از شدت ضربه به وجود آمده در حین تصادف می کاهند. کیسه هوا مثالی از این سیستم ها می باشد.خودروهای مدرن امروزی مجهز به سیستم های ایمنی ترمز با قابلیت فراوان هستند که در سرعت های بالا فوق العاده عالی عمل می کنند این پیشرفت در سیستم ایمنی ترمز ابتدا با اختراع و نصب سیستم ABS شروع شد، به طوری که امروز این فناوری در تمام خودروهای استاندارد و ایمن جهان همه گیر شده است. سیستم ABSدارای 3 مزیت مهم است، مسافت توقف خودرو به خصوص در زمین های خیس را به طرز محسوسی کاهش می دهد، به توقف خودرو در یک خط مستقیم کمک کرده و در حین ترمز به راننده امکان مانور، فرمان دادن و هدایت خودرو را می دهد، لذا امروز خودرو استاندارد و ایمن خودرویی است که در ابتدا مجهز به یک سیستم ایمنی ترمز با قابلیت ها و ویژگی های ذیل باشد:
1 – هر چهار چرخ آن مجهز به دیسک باشد (در صورتی که قدرت موتور از 1600 سی سی بالاتر باشد)
2 – در هنگام گرفتن ترمزهای شدید و ناگهانی در سرعت های بالا لیز نخورده، چرخ ها و فرمان قفل نشود، لذا باید به سیستم ABS مجهز باشد.
3 – در هنگام عبور از پیچ ها و در سرعت های بالا بر اثر گاز زیاد لیز نخورد (T. C. S) این سیستم از ایجاد لغزش تایر هنگام شتاب گیری جلوگیری می کند.
4 – مجهز به یک سیستم کمکی ترمز باشد، همانند سیستم (E. B. A )
5 – مجهز به سیستم توزیع الکترونیکی نیروی ترمز بین چرخ ها باشد، (E. B. D) این سیستم با توجه به سرعت خودرو، شرایط جاده، وزن و … با تقسیم نیروی ترمزگیری بین چرخ ها، قدرت ترمز را به حداکثر می رساند.
6 – مجهز به سیستم الکترونیکی پایداری (مهم ترین دستاورد ایمنی فعال بعد از کمربند ایمنی) حرکت باشد (E. S. P )
در این میان، نصب سیستم پایداری حرکت E. S. P دارای اهمیت فوق العاده ای است؛ چراکه از سال 2006 میلادی اولین شرط قرار گرفتن خودروها در لیست ایمن ترین خودروهای جهان، مجهز بودن خودرو به این سیستم می باشد. نصب این سیستم حداکثر تا سال 2014 میلادی در سراسر جهان اجباری خواهد شد و در حال حاضر 75 درصد مردم آمریکا و اروپا نصب این سیستم را مهم ترین معیار انتخاب و خرید می دانند؛ چراکه این سیستم تمام اشتباهات راننده در جاده و به خصوص هنگام عبور از پیچ ها را جبران و از سرخوردن خودرو در هنگام کم فرمانی، تندفرمانی و تجاوز از سرعت بحرانی جلوگیری می کند. بر اساس محاسبه محققین و کارشناسان، چنانچه تمام خودروهای آمریکایی به این سیستم مجهز شوند، حداقل از بروز 600 هزار تصادف از 2 میلیون تصادف در سال در آمریکا جلوگیری خواهد شد و این یعنی کاهش 10 هزار نفری تلفات جاده ای در آن کشور.
این سیستم از 70درصد معلق زدن های منجر به مرگ خودروهای S .U. V در آمریکا در سال 2007 جلوگیری نموده است، لذا کارشناسان این سیستم را به عنوان مهم ترین اختراع سیستم ایمنی فعال بعد از کمربند ایمنی معرفی نموده اند.
در روزگاری که اکثر خودروسازان جهان به غیر از استفاده از پنج سیستم و نرم افزار ذکر شده در سیستم ایمنی ترمز، انبوهی از دیگر سیستم های ایمنی فعال و غیرفعال را جهت تامین امنیت راننده و سرنشینان به کار گرفته اند، مخالفت با نصب سیستم ABSکه اولین قدم در ایمنی خودرو است و از اواسط دهه 80 میلادی قرن گذشته در صنعت خودرو همه گیر شده است، به هر بهانه ای، چه معنایی می تواند داشته باشد؟
سیستم های ایمنی فعال و غیرفعال ضمن پیشگیری از تصادفات، هنگام بروز سوانح اجتناب ناپذیر جان سرنشینان را حفظ می کنند.به طور مثال سیستم Pte – Safe که نسل سوم آن در سال 2010 به روی تمام خودروهای تولیدی یک برند معروف نصب شده است، وقوع تصادفات جدی در مراحل اولیه را تشخیص داده و متعاقب آن اتومبیل و سرنشینان را برای مواجهه با خطر آماده می سازد، کیسه های 9 گانه هوا، سامانه های دید در شب، کنترل فعال بدنه، سامانه راداری ضدتصادف، سامانه حفاظت های جانبی، سامانه تشخیص خستگی راننده با بیش از 70 آیتم، سامانه HUD که اطلاعات مهم و اساسی مربوط به خودرو را مثل سرعت، دما، دور موتور و … به صورت کمرنگ و در کسری از ثانیه بر روی شیشه جلو منعکس می کند، تنها نمونه هایی از این دریای بیکران ایمنی می باشند.
حال سوال اینجا است که در حالی که خودرو سهم ناچیزی در بروز سوانح بر عهده دارد، استفاده گسترده از این همه سیستم برای چیست؟
بر اساس تحقیقات انجام شده، در کشورهای صنعتی 90 تا 95 درصد سوانح به علت اشتباهات راننده 3 ثانیه قبل از وقوع تصادفات روی می دهد. یک راننده به طور متوسط در طول یک مایل (6/1 کیلومتر) 200 مرتبه به اطراف نگاه می کند و 20 بار تصمیم می گیرد و این در حالی است که از 40 تصمیم راننده حداقل یکی از آنها اشتباه می باشد. یعنی 5/2 درصد تصمیمات راننده در طول 3 کیلومتر اشتباه است.به زبانی ساده تر، راننده هنگام حرکت با سرعت 60 کیلومتر در ساعت هر 5 یا 6 دقیقه دچار یک اشتباه می شود و چنانچه سرعتش را به 80 کیلومتر در ساعت افزایش دهد این زمان به 3 یا 4 دقیقه کاهش می یابد، لذا به همین علت است که خودروسازان مجاب به استفاده از این همه سیستم ایمنی فعال و غیر فعال در تولیدات خود شده اند. از طرفی مطالعات انجام شده بر روی خودروهای تصادفی نشان می دهدکه32 درصد تصادفات از سمت راننده، 16درصد از سمت شاگرد، 16 درصد از روبه رو، 6 درصد از عقب و 20 درصد از کناره ها روی می دهد. ضمن اینکه 10 درصد تصادفات منجر به واژگونی خودرو می شود. در چنین شرایطی اروپایی ها ضریب ایمنی خودرو را در فضای اطراف راننده بالا برده اند و رعایت استانداردهای آن را برای خودروسازان اجباری کرده اند، لذا خودروهای امروزی با بهره گیری از فناوری پیچیده و فوق العاده طوری طراحی شده اند تا اشتباهات راننده را به طرز محسوسی کاهش دهند. با نگرش به مطالب ذکر شده، قضاوت در خصوص ضرورت به کارگیری سیستم ضدقفل ترمز ABS را که در موقعیت های بحرانی نه تنها پایداری خودرو بلکه هدایت پذیری آن را امکان پذیر می سازد، نصب آن حداقل از مرگ 4500 ایرانی در طول یک سال جلوگیری خواهد کرد، بر عهده خوانندگان ارجمند می گذارم.

سرهنگ حسین منوچهر پارسا-مسوول امور فرهنگی و پژوهشی فدراسیون موتور سواری و اتومبیلرانی

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد